گتی ایماژبارانهای شدید و سیل در هفته‌های اخیر چندین بخش از هند را درنوردیده و ده‌ها نفر را کشته و هزاران نفر را آواره کرده است.
سیل در این کشور – یا جنوب آسیا – در این زمان از سال که این منطقه بیشتر بارندگی خود را دریافت می کند، غیر معمول نیست.
اما تغییرات اقلیمی باران‌های موسمی را نامنظم‌تر کرده است و بارندگی‌های انبوه در مدت زمان کوتاهی به دنبال دوره‌های طولانی خشکسالی رخ می‌دهد.
اکنون دانشمندان می گویند که نوعی طوفان که به عنوان رودخانه جوی شناخته می شود، با افزایش قابل توجه رطوبت به دلیل گرم شدن زمین، اوضاع را بدتر می کند.
این طوفان‌ها که به عنوان «رودخانه‌های پرنده» نیز شناخته می‌شوند، نوارهای نامرئی و وسیعی از بخار آب هستند که در اقیانوس‌های گرم با تبخیر آب دریا متولد می‌شوند.
بخار آب نوار یا ستونی را در اتمسفر پایین تشکیل می دهد که از مناطق استوایی به سمت عرض های جغرافیایی خنک تر حرکت می کند و به صورت باران یا برف به اندازه کافی مخرب می افتد که باعث سیل یا بهمن های مرگبار می شود.
این «رودخانه های آسمانی» حدود 90 درصد از کل بخار آبی را که در عرض های جغرافیایی میانی زمین حرکت می کند، حمل می کنند و به طور متوسط حدود دو برابر آبدهی نرمال آمازون، بزرگترین رودخانه جهان از نظر حجم تخلیه، دارند. .
همانطور که زمین سریعتر گرم می شود، دانشمندان می گویند این رودخانه های جوی طولانی تر، گسترده تر و شدیدتر شده اند و صدها میلیون نفر در سراسر جهان را در معرض خطر سیل قرار می دهند.
در هند، هواشناسان می گویند که گرم شدن اقیانوس هند “رودخانه های پرنده” ایجاد کرده است که بر باران های موسمی بین ژوئن و سپتامبر تأثیر می گذارد.
مطالعه‌ای که در سال 2023 در مجله علمی Nature منتشر شد، نشان داد که در مجموع 574 رودخانه جوی در طول فصل باران‌های موسمی هند از سال 1951 تا 2020 رخ داده‌اند، که فراوانی چنین رویدادهای شدید آب و هوایی در طول زمان افزایش می‌یابد.
در طی دو دهه گذشته، تقریباً 80 درصد از قوی‌ترین رودخانه‌های جوی باعث سیل در هند شده‌اند.
تیمی از دانشمندان مؤسسه فناوری هند (IIT) و دانشگاه کالیفرنیا که در این مطالعه شرکت کردند، همچنین دریافتند که هفت مورد از 10 بدترین سیل در هند در طول فصل باران های موسمی از سال 1985 تا 2020 با رودخانه های جوی مرتبط بوده است.
این مطالعه می گوید که تبخیر از اقیانوس هند در دهه های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است و فراوانی رودخانه های جوی و سیل هایی که آنها ایجاد می کنند اخیراً با گرم شدن آب و هوا افزایش یافته است.
«تغییرپذیری افزایش یافته است [more fluctuations] دکتر روکسی متیو کوهل، دانشمند جوی در موسسه هواشناسی استوایی هند به بی بی سی گفت: در رطوبتی که در طول فصل باران های موسمی به سمت شبه قاره هند منتقل می شود.
نتیجه دوره‌های کوتاهی است که تمام این رطوبت از دریاهای گرم توسط رودخانه‌های جوی طی چند ساعت تا چند روز تخلیه می‌شود. این منجر به افزایش رانش زمین و سیل‌های ناگهانی در سراسر کشور شده است.
رودخانه جوی متوسط حدود 2000 کیلومتر (1242 مایل) طول، 500 کیلومتر عرض و تقریباً 3 کیلومتر عمق دارد – اگرچه اکنون آنها با بیش از 5000 کیلومتر گسترده تر و طولانی تر می شوند.
و با این حال، آنها برای چشم انسان نامرئی هستند.
برایان کان، محقق اتمسفر در آزمایشگاه رانش جت ناسا می گوید: «آنها را می توان با تشعشعات مادون قرمز و مایکروویو دید.
آقای کان افزود: «به همین دلیل است که مشاهدات ماهواره‌ای می‌تواند برای رصد بخار آب و رودخانه‌های جوی در سراسر جهان مفید باشد.
سیستم های آب و هوایی دیگری مانند آشفتگی های غربی، بادهای موسمی و طوفان ها نیز وجود دارند که می توانند باعث سیل شوند.
اما مطالعات جهانی نشان داده است که میزان بخار آب موجود در جو از دهه 1960 تا 20 درصد افزایش یافته است.
دانشمندان رودخانه‌های جوی را به 56 درصد از بارش‌های شدید (باران و برف) در جنوب آسیا مرتبط می‌کنند، اگرچه تحقیقات در این منطقه محدود است.
در نزدیکی جنوب شرقی آسیا، مطالعات دقیق تری در مورد ارتباط بین رودخانه های جوی و باران های شدید مرتبط با موسمی ها انجام شده است.
یک مطالعه در سال 2021 که توسط اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا منتشر شد نشان داد که تا 80 درصد از بارندگی های شدید در شرق چین، کره و غرب ژاپن در اوایل فصل باران های موسمی (مارس و آوریل) به دلیل رودخانه های جوی است.
سارا ام. والخو-برنال، محقق دانشگاه پوتسدام در آلمان که مطالعه جداگانه ای را رهبری کرده است، می گوید: «آسیای شرقی از سال 1940 شاهد افزایش قابل توجهی در فراوانی رودخانه های جوی بوده است.
ما متوجه شدیم که از آن زمان به بعد آنها در ماداگاسکار، استرالیا و ژاپن شدیدتر شده اند.
گتی ایماژهواشناسان در مناطق دیگر توانسته اند چندین سیل بزرگ اخیر را به رودخانه های جوی مرتبط کنند.
در آوریل 2023، عراق، ایران، کویت و اردن به دنبال رعد و برق شدید، تگرگ و بارندگی استثنایی دچار سیل فاجعه‌بار شدند. هواشناسان بعداً دریافتند که میزان رطوبت در آسمان منطقه بی سابقه بوده است که از یک رویداد مشابه در سال 2005 پیشی گرفته است.
دو ماه بعد، شیلی 500 میلی‌متر باران در عرض تنها سه روز دریافت کرد – آسمان آنقدر آب ریخت که برف را در بخش‌هایی از کوه‌های آند آب کرد و سیل‌های عظیمی را به راه انداخت که جاده‌ها، پل‌ها و منابع آب را ویران کرد.
یک سال پیش از آن، بخش‌هایی از استرالیا مورد اصابت چیزی قرار گرفت که سیاستمداران آن را “بمب بارانی” می‌نامیدند که بیش از 20 نفر را کشت و هزاران نفر را مجبور به تخلیه کرد.
با توجه به خطر سیل‌های فاجعه‌بار و رانش زمین که می‌توانند ایجاد کنند، رودخانه‌های جوی بر اساس اندازه و قدرتشان به پنج نوع تقسیم شده‌اند – درست مانند طوفان‌ها.
با این حال، همه آنها مضر نیستند، به خصوص اگر با شدت کم باشند.
برخی از آنها ممکن است هنگام کاشت در مناطق تحت تأثیر خشکسالی های طولانی مفید باشند.
اما این پدیده یادآور گرم شدن سریع جو است که حاوی رطوبت بسیار بیشتری نسبت به گذشته است.
در حال حاضر، این طوفان در جنوب آسیا در مقایسه با سایر پدیده های آب و هوایی مانند آشفتگی های غرب یا طوفان های هند که از دیگر عوامل اصلی سیل و رانش زمین هستند، نسبتاً کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است.
Rosa V Lingwa، پژوهشگر IIT Indore گفت: «تلاش‌های مؤثر مشترک بین هواشناسان، هیدرولوژیست‌ها و اقلیم‌شناسان در حال حاضر یک چالش است زیرا این مفهوم در این منطقه جدید است و اجرای آن دشوار است».
اما از آنجایی که باران‌های شدید همچنان بخش‌هایی از هند را در بر می‌گیرد، مطالعه این طوفان و اثرات مخرب احتمالی آن اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کند.